ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: Οι ψυχικά πάσχοντες θα πρέπει να σπάσουν το φράγμα της σιωπής.

Η Β. Καρακατσάνη στέλνει μήνυμα μέσω της “Π”

 

“Οι ψυχικά πάσχοντες θα πρέπει να σπάσουν το φράγμα της σιωπής”

Η Βαγγελιώ Καρακατσάνη με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου της μιλά στην “Π”

Της Αντωνίας Κουτσάκη

Το βιβλίο της έχει τον τίτλο «Στη ρίζα του αετού» και είναι μια αληθινή κατάθεση ψυχής, απ’ αυτές τις πραγματικές, όχι από εκείνες που χάνουν την αξία τους όταν οι λέξεις πολυχρησιμοποιηθούν για ευτελή συναισθήματα.

Η Βαγγελιώ Καρακατσάνη έγραψε το βιβλίο ενάντια στο κοινωνικό στίγμα για την ψυχική νόσο και τον κοινωνικό αποκλεισμό όχι ως παρατηρητής, αλλά επειδή πέρασε και η ίδια από αυτή την ατραπό.

“Αποφάσισα”- λέει η ίδια μιλώντας στην “Π” - “να γράψω ένα βιβλίο για το κοινωνικό στίγμα όταν νόσησα η ίδια από ψυχική διαταραχή κι ένιωθα το στίγμα σαν ένα πέπλο φόβου πάνω από το κεφάλι μου… Ένιωθα σαν να πνίγομαι μέσα σ’ αυτό κι ήθελα να μιλήσω, να πω ότι οι ψυχικά πάσχοντες είναι όπως όλοι οι άλλοι άνθρωποι, απλά έχουν μια παραπάνω ψυχική ευαισθησία, γεγονός όχι απαραίτητα κακό”.

Ηρωας της ένας άνδρας μια αινιγματική φυσιογνωμία που κάνει ένα ταξίδι στους λαβύρινθους της ψυχής και συναντά στο δρόμο του σημεία και τέρατα, έτσι που να φαντάζει εντελώς φυσιολογική η εξέλιξή του σε ψυχικά πάσχοντα. Έως ότου κατακτήσει τις ατομικές του ισορροπίες και γαληνέψει. Θα σου δείξει πώς μπορείς να βγεις. Η κ. Καρακατσάνη η οποία είναι και πρόεδροςτουσωματείου ενάντια στο στίγμα και την προκατάληψη για τις ψυχικές διαταραχές «Υπέρβαση» μιλά ακόμα για την εκμετάλλευση των οικογενειών από τους εμπόρους της ψυχικής αναπηρίας που έχει τζίρο αρκετών δισ. αλλά και για το τι πρέπει να γίνει ώστε να βγουν ανοιχτά οι ψυχικά πάσχοντες και να διεκδικήσουν όλα όσα δικαιούνται και η εκμεταλλευτική κοινωνία τους στερεί.

 

Η συνέντευξη

 

-Το βιβλίο σας είναι μια κραυγή ενάντια στο κοινωνικό στίγμα για την ψυχική νόσο και τον κοινωνικό αποκλεισμό και την περιθωριοποίηση των ψυχικά πασχόντων. Πώς αποφασίσατε να γράψετε ένα βιβλίο γι αυτό το θέμα;

Αποφάσισα να γράψω ένα βιβλίο για το κοινωνικό στίγμα όταν νόσησα η ίδια από ψυχική διαταραχή κι ένιωθα το στίγμα σαν ένα πέπλο φόβου πάνω από το κεφάλι μου… Ένιωθα σαν να πνίγομαι μέσα σ’ αυτό κι ήθελα να μιλήσω, να πω ότι οι ψυχικά πάσχοντες είναι όπως όλοι οι άλλοι άνθρωποι, απλά έχουν μια παραπάνω ψυχική ευαισθησία, γεγονός όχι απαραίτητα κακό. Αποτελεί δηλαδή για μένα μια κατάθεση ψυχής. Παράλληλα η συγγραφή του με κράτησε σε επαφή με την πραγματικότητα μιας και ήθελα να αποδώσω κάτω από το πνεύμα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού όλες τις φανταστικές επινοήσεις κι έτσι νομίζω ότι τελικά δεν μπορεί να διακρίνει κανείς εύκολα το βίωμα από τη φαντασία.

-Ο ήρωάς σας είναι μια αινιγματική φυσιογνωμία που κάνει ένα ταξίδι στους λαβύρινθους της ψυχής. Τι βρίσκει στο δρόμο του έως ότου κατακτήσει τις ατομικές του ισορροπίες και γαληνέψει όπως αναφέρετε;

Ο κεντρικός ήρωας μου, ο Μανολιός, συναντά στο δρόμο του σημεία και τέρατα, έτσι που να φαντάζει εντελώς φυσιολογική η εξέλιξή του σε ψυχικά πάσχοντα. Ως παιδί ζει διάφορες δύσκολες καταστάσεις με τον ψυχασθενή πατέρα του, πράγματα που συμβαίνουν στην καθημερινότητα των οικογενειών των ψυχικά πασχόντων και μεγαλώνοντας βαθαίνει ολοένα η εσωτερική του διαπάλη, ώσπου τελικά νοσεί και ο ίδιος σαν ήρωας αρχαίας τραγωδίας από αυτό που μια ζωή πάλευε να αποφύγει, αυτό που μισούσε όπως μας λέει στον πατέρα του. Ανοίγει όμως τα φτερά του και καταφέρνει να ξεπεράσει μπόρες και δυσκολίες, όπως ακριβώς κάνει και ο αετός, και να σταθεί ξανά στα πόδια του όρθιος και περήφανος ως ήταν πάντα.

- Ποιες οι απειλές του… Μινώταυρου σ’ αυτό το ταξίδι;

Οι απειλές του Μινώταυρου είναι ο φόβος για την ψυχική νόσο που πολλές φορές είναι κατά πολύ μεγαλύτερος από τις επιπτώσεις και τη συμπτωματολογία της ίδιας της νόσου. Κι αυτός ο φόβος κατασκευάζει κάθε βήμα του ψυχικά πάσχοντα και της οικογένειας του. Κάτω από αυτήν την κοινωνική πίεση ο πάσχοντας ζει διαδοχικά διάφορες καταστάσεις όπως ο θυμός, η απόγνωση και η παραίτηση και στη συνέχεια η αποδοχή, η αφύπνιση και η αντίδραση με δημιουργικό και διεκδικητικό τρόπο κι αυτά τα συναισθηματικά στάδια ζει και ο ήρωας μου, ώσπου τελικά απελευθερώνεται από τους φόβους και θέτει τους δικούς του προσωπικούς στόχους.

-Ποιος είναι ο ρόλος που επιφυλάσσει η κοινωνία στους ψυχικά ασθενείς αλλά και στις οικογένειες τους;

Σημασία δεν έχει τι επιφυλάσσει η κοινωνία, η οποία σαφώς σήμερα, εν μέσω κρίσης, έχει αποδεχτεί κατά κάποιο τρόπο την ψυχική νόσο ως ενδεχόμενο που αφορά τον καθένα, αλλά τι ρόλο επιφυλάσσει ο ίδιος ο πάσχοντας για τον εαυτό του και την οικογένειά του. Θα αυτοστιγματιστούν; Θα αυτοπεριθωριοποιηθούν; Ή θα βγουν δυναμικά μπροστά να καταδείξουν ως αίτια της νόσου τη σαπίλα του εκμεταλλευτικού τρόπου παραγωγής, την αντιλαϊκή πολιτική διαχρονικά των κυβερνήσεων και τα δεινά που αυτή δημιουργεί για τον πάσχοντα, ο οποίος απλώς τυγχάνει να έχει μια μεγαλύτερη ευαισθησία από τους υπόλοιπους «υγιείς» ή καλύτερα αδιάγνωστους. Γιατί όπως δείχνουν έρευνες και μελέτες ένας στους τέσσερις πάσχει από κάποια ψυχική νόσο αλλά το 75% αυτών των πασχόντων δεν έχουν διαγνωστεί από ειδικό και δεν λαμβάνουν καμία θεραπεία.

-Νομίζετε ότι υπάρχει εκμεταλλευση των οικογενειών και από ποιους;

Υπάρχει εκμετάλλευση των οικογενειών από τους εμπόρους της ψυχικής αναπηρίας. Πρώτα από όλα από τις εταιρίες που παράγουν και διακινούν το φάρμακο. Μιλάμε για δισ. κερδών. Ένα τεράστιο κύκλωμα που φτάνει μέχρι τον τελευταίο ιατρικό επισκέπτη, με έρευνες αμφιβόλου τεκμηρίωσης για τις επιπτώσεις των ψυχοφαρμάκων και τα ευεργετήματα που αυτά προσφέρουν. Και οι οικογένειες πληρώνουν αδρά τα φάρμακα όταν υποτίθεται ότι η συμμετοχή των ψυχικά πασχόντων είναι μηδενική.

Μετά το κλείσιμο των δημοσίων ψυχιατρείων και τη μεταφορά των ασθενών σε κλινικές των δημοσίων νοσοκομείων που δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να καλύψουν τις ολοένα και αυξανόμενες ανάγκες επιχειρείται η πλήρης ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Οι περισσότερες οικογένειες πληρώνουν αδρά τη νορμοθυμία του ασθενή μέλους τους.

«...δεν είμαστε λίγοι. Είμαστε πολλοί αλλά σκόρπιοι» λέτε στο βιβλίο σας. Ποια είναι η εικόνα που έχετε αποκομίσει ως πρόεδρος του σωματείου ενάντια στο στίγμα και την προκατάληψη για τις ψυχικές διαταραχές «Υπέρβαση»;

Οι ψυχικά πάσχοντες όταν έρχονται στην «Υπέρβαση» είναι συνήθως μόνοι τους. Μετά τη διάγνωσή τους είτε τους έχουν εγκαταλείψει συγγενείς και φίλοι, είτε έχουν αυτόπεριθωριοποιηθεί από μόνοι τους, συνήθως βέβαια έχουν νιώσει την αναλγησία της κοινωνίας στο πετσί τους. Στην «Υπέρβαση» καταλαβαίνουν ότι δεν είναι μόνοι τους, ότι υπάρχουν κι άλλοι που βιώνουν τα συμπτώματα της μιας ή της άλλης πάθησης και μπορούν να καταλάβουν πως νιώθουν κι αυτό είναι σημαντικό κρατούμενο μεχρις ότου ο θυμός και απόγνωση να μετουσιωθούν σε διεκδίκηση. Η φράση βέβαια δεν ανήκει σε μένα, γι’ αυτό είναι και σε εισαγωγικά. Ανήκει στον Κώστα Λουλέ, ιστορικό στέλεχος του ΚΚΕ και υπονοεί ότι και ο ψυχικά πάσχοντας έχει θέση στον αγώνα για μια άλλη κοινωνία, χωρίς ιμπεριαλιστικούς πολέμους, φτώχεια, ανεργία.

-Ποια είναι τα μηνύματα που φθάνουν σε εσάς όσον αφορά την προκατάληψη σε τοπικό επίπεδο;

Δεν θα έλεγα ότι διαφέρουμε πολύ από την υπόλοιπη Ελλάδα. Θα έλεγα ότι ο διαχωρισμός είναι περισσότερο ανάμεσα στις μεγάλες πόλεις και τα χωριά. Στις πόλεις οι άνθρωποι αποδέχονται καλύτερα τη διαφορετικότητα, θεωρούν πιθανό να νοσήσουν οι ίδιοι ή τα παιδιά τους και αγωνίζονται όχι μόνο για τα αναγκαία προς το ζην, που κι αυτά στις μέρες μας είναι ζητούμενα, αλλά και για τη συναισθηματική καλλιέργεια των μελών της οικογένειας. Στην ύπαιθρο χώρα τα ερεθίσματα φτάνουν πολύ πιο αργά κι έτσι επικρατεί περισσότερη προκατάληψη και συχνά φόβος για τη διαφορετικότητα. Μπαίνουν πιο εύκολα ταμπέλες.

-Τι πρέπει να γίνει κατά τη γνώμη σας;

Θα πρέπει οι ίδιοι οι πάσχοντες να σπάσουν το φράγμα του φόβου, της σιωπής. Να βγουν ανοιχτά και να διεκδικήσουν όλα όσα δικαιούνται και η εκμεταλλευτική κοινωνία τους στερεί. Από το δικαίωμα στη θεραπεία και την περίθαλψη που είναι υπό αμφισβήτηση, έως το δικαίωμα σε μια κοινωνία που θα έχει στο επίκεντρό της τον άνθρωπο και τις ανάγκες του και όχι τα κέρδη των λίγων. «Όποιος δεν έχει τον αγώνα μοιραστεί, θα μοιραστεί –μοιράζεται- την ήττα» όπως λέει και ο Μπρεχτ.